“Dây chằng chéo giống như những chiếc ‘dây neo’ giúp giữ vững khớp gối. Một khi bị tổn thương, sự ổn định và khả năng vận động của bạn sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.”

Dây chằng chéo là gì?

Dây chằng chéo là những dải mô liên kết khỏe, bền chắc nằm bên trong khớp gối, có nhiệm vụ giữ ổn định cho khớp gối khi vận động. Chúng nối xương đùi (femur) với xương chày (tibia), giúp kiểm soát chuyển động xoay và chuyển động ra trước – sau của gối.

Trong khớp gối, có hai dây chằng chéo chính:

• Dây chằng chéo trước (ACL – Anterior Cruciate Ligament)

• Dây chằng chéo sau (PCL – Posterior Cruciate Ligament)

Chúng giao nhau bên trong khớp gối theo hình chữ “X”, tạo thành trục ổn định cho cả khớp.

Phân loại dây chằng chéo

1. Dây chằng chéo trước (ACL)

• Vị trí: Nằm phía trước trong khớp gối, nối giữa mặt sau xương đùi và mặt trước xương chày.

• Tác dụng:

  • Ngăn xương chày trượt ra phía trước so với xương đùi

  • Kiểm soát chuyển động xoay của đầu gối

  • Giữ cho khớp gối ổn định khi dừng đột ngột hoặc thay đổi hướng nhanh

=> ACL rất dễ bị tổn thương, đặc biệt ở người chơi thể thao như bóng đá, bóng chuyền, cầu lông, hoặc tai nạn khi té ngã, xoay người gấp.

2. Dây chằng chéo sau (PCL)

• Vị trí: Nằm phía sau ACL, nối giữa mặt trước xương đùi và mặt sau xương chày

• Tác dụng:

  • Ngăn xương chày trượt ra phía sau so với xương đùi

  • Giữ ổn định khớp gối khi đứng thẳng, lên/xuống cầu thang hoặc chống đỡ lực đẩy ngược từ cẳng chân

=> PCL chắc khỏe hơn ACL, nên ít bị tổn thương hơn, thường gặp trong các tai nạn giao thông hoặc va chạm mạnh từ phía trước cẳng chân.

Vai trò tổng thể của dây chằng chéo

Hậu quả khi dây chằng chéo bị tổn thương

Tổn thương dây chằng chéo – đặc biệt là ACL – là chấn thương phổ biến nhưng có thể ảnh hưởng lâu dài nếu không điều trị đúng cách.

1. Dây chằng chéo trước (ACL) bị đứt:

Người bệnh thường cảm thấy đầu gối trở nên lỏng lẻo, mất cảm giác ổn định. Trong các hoạt động cần đến sự xoay, đổi hướng hoặc nhảy – ví dụ như chơi bóng đá, cầu lông – khớp gối có thể “sụm” đột ngột, khiến người bệnh dễ bị ngã và tái chấn thương.

Kèm theo đó là tình trạng đau nhức kéo dài, sưng nề ở vùng gối ngay sau chấn thương, khiến việc vận động trở nên khó khăn hơn. Không chỉ dừng lại ở cảm giác khó chịu tức thời, nếu để kéo dài, đứt ACL có thể gây mất cân bằng khớp gối, dẫn đến tổn thương sụn chêm, sụn khớp, từ đó làm gia tăng nguy cơ thoái hóa khớp gối sớm, thậm chí ở người trẻ tuổi.

2. Dây chằng chéo sau (PCL) bị đứt:

Các triệu chứng thường âm thầm hơn nên rất dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các chấn thương khớp gối thông thường. Tuy nhiên, PCL lại đóng vai trò thiết yếu trong việc giữ cho xương chày không trượt ra sau khi đứng thẳng hoặc chịu lực từ cẳng chân.

Khi bị đứt, người bệnh thường cảm thấy đau sâu bên trong khớp, đặc biệt rõ rệt khi bước xuống cầu thang hoặc chống chân xuống đất. Mặc dù ban đầu có thể không gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hằng ngày, nhưng về lâu dài, sự mất ổn định khớp do thiếu PCL sẽ gây ra hiện tượng lệch trục khớp gối, làm tổn thương các cấu trúc khác như sụn, bao khớp và các dây chằng hỗ trợ.

Chẩn đoán và điều trị tổn thương dây chằng chéo

1. Chẩn đoán

• Khám lâm sàng: Test Lachman, test ngăn kéo

• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Xác định mức độ tổn thương

• X-quang: Loại trừ gãy xương kèm theo

2. Điều trị

Tùy theo mức độ tổn thương, có thể lựa chọn:

• Điều trị bảo tồn: Dành cho tổn thương nhẹ, bao gồm nghỉ ngơi, vật lý trị liệu, nẹp gối

• Phẫu thuật tái tạo dây chằng: Với trường hợp đứt hoàn toàn, đặc biệt là ở người trẻ, vận động nhiều

👉 Tái tạo dây chằng có thể dùng gân đồng loại, gân tự thân, hoặc gân nhân tạo, giúp phục hồi chức năng gần như nguyên bản.

Đọc thêm: Nên dùng dây chằng nhân tạo hay gân tự thân trong phẫu thuật đứt dây chằng?

Cách bảo vệ và phòng ngừa chấn thương dây chằng chéo

“Một dây chằng chéo khỏe là nền tảng cho một khớp gối linh hoạt và ổn định.”

✔ Khởi động kỹ trước khi tập luyện thể thao

✔ Học kỹ thuật vận động đúng cách (nhảy, xoay người, tiếp đất)

✔ Tập cơ đùi, cơ mông để hỗ trợ gối

✔ Không vận động quá sức, hạn chế thay đổi hướng đột ngột

✔ Mang giày thể thao phù hợp và bám tốt

Dây chằng chéo – dù là trước hay sau – đều đóng vai trò sống còn trong việc giữ cho khớp gối ổn định. Việc hiểu rõ phân loại và chức năng của từng dây không chỉ giúp bạn phòng tránh chấn thương, mà còn giúp nhận biết sớm nếu không may gặp tổn thương để xử trí kịp thời.

👉 Nếu bạn có triệu chứng lỏng khớp gối, đau khi xoay chân hoặc đã từng bị va chạm vùng gối – hãy đến ngay cơ sở y tế hoặc phòng khám chuyên khoa cơ xương khớp để được kiểm tra chính xác.