Zona thần kinh là một bệnh ngoài da do virus gây ra, đặc trưng bởi những mảng phát ban đỏ, nổi mụn nước kèm theo cảm giác đau rát dữ dội. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến làn da mà còn có thể để lại những biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời.

Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu tất cả những điều cần biết về zona thần kinh – từ nguyên nhân, triệu chứng đến cách phòng và xử lý an toàn.

 Zona thần kinh là gì?

Zona thần kinh (dân gian còn gọi là “giời leo”) là một bệnh ngoài da do virus Varicella Zoster gây ra – chính là virus gây bệnh thủy đậu. Sau khi khỏi thủy đậu, virus này không biến mất hoàn toàn mà nằm “ngủ yên” trong các dây thần kinh. Khi cơ thể bị suy giảm miễn dịch, căng thẳng kéo dài, mất ngủ, hoặc sức khỏe yếu, virus sẽ “tái kích hoạt” và gây ra zona thần kinh.

Bệnh thường biểu hiện bằng các mụn nước nhỏ mọc thành chùm, chạy dọc theo một bên cơ thể, kèm cảm giác rát bỏng, đau nhức như bị điện giật hoặc kim châm. Zona thần kinh không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không được điều trị sớm, bệnh có thể để lại nhiều biến chứng khó chịu và dai dẳng.

Triệu chứng của zona thần kinh

Các triệu chứng của zona thần kinh thường diễn tiến qua ba giai đoạn:

• Giai đoạn đầu (1–3 ngày đầu):
  Người bệnh có thể cảm thấy vùng da nào đó trên cơ thể bỗng dưng ngứa ngáy, châm chích, đau âm ỉ hoặc nóng rát, giống như bị bỏng nhẹ. Kèm theo có thể là sốt nhẹ, mệt mỏi, đau đầu.
• Giai đoạn phát ban (sau 3–7 ngày):
  Vùng da tổn thương bắt đầu nổi mẩn đỏ, sau đó xuất hiện mụn nước nhỏ, mọc thành chùm, sắp xếp theo hình dải dài, dọc theo đường đi của dây thần kinh. Mụn nước trong suốt, có thể lan rộng, rất rát và nhức.
• Giai đoạn lành bệnh (sau 1–2 tuần):
  Mụn nước sẽ khô lại, đóng vảy và bong ra. Vết thương có thể để lại sẹo hoặc vết thâm. Đáng chú ý, nhiều người dù đã khỏi hẳn vẫn bị đau kéo dài tại vùng da cũ – gọi là “đau thần kinh sau zona”.

📌 Các vị trí thường gặp: vùng ngực, lưng, mặt, cổ, mắt, tai – luôn một bên cơ thể (trái hoặc phải).

 Zona thần kinh có lây không?

Câu trả lời là CÓ, nhưng không giống như cảm cúm.

• Zona thần kinh không lây qua đường hô hấp (tức là không lây khi ho, hắt hơi).

• Tuy nhiên, virus có thể lây khi người khác chạm trực tiếp vào dịch từ mụn nước của người bị zona – đặc biệt là người chưa từng mắc thủy đậu hoặc chưa tiêm phòng thủy đậu.

• Trong trường hợp bị lây, người đó sẽ phát bệnh thủy đậu, không phải zona.

 Vì vậy, người bị zona nên:

• Che chắn vùng da tổn thương, giữ khô ráo, sạch sẽ.

• Tránh tiếp xúc với trẻ em, phụ nữ mang thai, người có hệ miễn dịch yếu.

• Không tự ý gãi hoặc làm vỡ mụn nước, vì dễ làm lây lan hoặc nhiễm trùng.

 Nguyên nhân gây zona thần kinh

Nguyên nhân trực tiếp là virus Varicella Zoster bị tái kích hoạt trong cơ thể. Tuy nhiên, để virus “thức dậy”, thường cần có một hoặc nhiều yếu tố sau:

• Sức đề kháng yếu:
  Người lớn tuổi, người đang mắc bệnh mãn tính, ung thư, hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch (như sau ghép tạng, hóa trị…).
• Căng thẳng, stress kéo dài:
  Căng thẳng làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho virus tái hoạt động.
• Thiếu ngủ, làm việc quá sức:
  Cơ thể mệt mỏi, kiệt sức sẽ không thể kiểm soát được virus đang tiềm ẩn.
• Suy dinh dưỡng:
  Chế độ ăn nghèo nàn dinh dưỡng khiến hệ miễn dịch không đủ “sức đề kháng”.

👉 Những yếu tố này tưởng như nhỏ nhưng nếu diễn ra thường xuyên sẽ tạo “khe hở” cho virus Varicella Zoster bùng phát trở lại.

 Biến chứng nguy hiểm của zona thần kinh

Nếu không được điều trị đúng cách, zona thần kinh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, như:

• Đau thần kinh sau zona:
  Ngay cả sau khi vùng da bị zona đã lành, người bệnh vẫn cảm thấy đau nhói, buốt rát, bỏng rát như kim châm. Tình trạng này có thể kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.
• Nhiễm trùng da:
  Khi mụn nước bị gãi hoặc bôi đắp không đúng cách, vi khuẩn có thể xâm nhập và gây viêm mủ, sưng tấy, làm vết thương lâu lành hoặc để lại sẹo xấu.
• Zona ở mắt:
  Nếu virus lan đến dây thần kinh mắt, có thể gây viêm giác mạc, mờ mắt, hoặc mù lòa nếu không được điều trị sớm.
• Zona ở tai hoặc mặt:
  Có thể làm tổn thương dây thần kinh số VII, gây liệt mặt, méo miệng, khó cử động cơ mặt, kèm theo chóng mặt hoặc mất thính lực tạm thời hoặc vĩnh viễn.

 Cách điều trị zona thần kinh an toàn

Việc điều trị zona thần kinh hiệu quả nhất là ngay trong 72 giờ đầu kể từ khi xuất hiện triệu chứng. Điều trị đúng cách sẽ giúp rút ngắn thời gian bệnh, giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

 Điều trị bằng Tây y:

• Thuốc kháng virus (Acyclovir, Valacyclovir, Famciclovir): Giúp ngăn chặn virus nhân lên, giảm tổn thương da và đau dây thần kinh.

• Thuốc giảm đau, kháng viêm: Giúp kiểm soát cảm giác đau rát, nhức nhối.

• Thuốc bôi ngoài da: Giữ cho vùng da khô thoáng, ngăn ngừa nhiễm trùng.

Điều trị bằng Đông y hỗ trợ:

• Một số bài thuốc từ bồ công anh, ké đầu ngựa, cam thảo, rau má có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm.

• Tuy nhiên, không nên tự ý dùng lá đắp lên vết thương, vì có thể làm viêm nhiễm nặng hơn. Tốt nhất nên tham khảo ý kiến thầy thuốc Đông y có chuyên môn.

Lưu ý quan trọng:

• Tuyệt đối không bôi thuốc mỡ không rõ nguồn gốc, không đắp lá dân gian khi chưa có chỉ định y tế.

• Giữ da sạch, khô – tránh gãi, cào mụn nước.

 Cách phòng ngừa zona thần kinh

Dù zona thần kinh không phải là bệnh nguy hiểm đến tính mạng, nhưng những cơn đau rát, biến chứng và sẹo để lại có thể gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Do đó, phòng bệnh vẫn luôn là cách bảo vệ tốt nhất. Dưới đây là những cách giúp bạn giảm nguy cơ mắc zona thần kinh:

Tiêm vắc xin phòng zona thần kinh

Hiện nay, đã có vắc xin phòng zona thần kinh dành cho người từ 50 tuổi trở lên, hoặc những người có nguy cơ cao như bệnh mạn tính, suy giảm miễn dịch. Vắc xin giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, đồng thời giảm mức độ đau và biến chứng nếu không may bị nhiễm.

Lưu ý: Người chưa từng mắc thủy đậu nên tiêm phòng vắc xin thủy đậu càng sớm càng tốt để ngăn chặn nguy cơ mắc cả thủy đậu và zona sau này.

Tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên

Vì zona thần kinh thường xuất hiện khi sức đề kháng yếu, nên giữ cho cơ thể khỏe mạnh là yếu tố quan trọng hàng đầu:

• Ăn uống đủ chất, bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, E, kẽm, selen…

• Ngủ đủ giấc (7–8 tiếng mỗi ngày)

• Hạn chế rượu bia, thuốc lá

• Duy trì cân nặng hợp lý

 Giảm căng thẳng, giữ tinh thần thoải mái

Căng thẳng kéo dài là “kẻ tiếp tay” cho virus Varicella Zoster tái hoạt động. Hãy tạo thói quen:

• Thiền hoặc tập yoga nhẹ nhàng mỗi ngày

• Nghỉ ngơi hợp lý, không làm việc quá sức

• Dành thời gian thư giãn với thiên nhiên, nghe nhạc, đọc sách

Giữ vệ sinh cá nhân và tránh tiếp xúc trực tiếp với người mắc bệnh

• Nếu đang sống cùng người bị zona, cần tránh tiếp xúc gần vùng da tổn thương của họ

• Không dùng chung khăn mặt, quần áo, ga giường

• Rửa tay sạch sẽ sau khi chăm sóc người bệnh

Đông y Lê Gia – Đồng hành cùng bạn trên hành trình phục hồi

Với hơn 20 năm kinh nghiệm, đội ngũ bác sĩ tại Đông y Lê Gia đã đồng hành và giúp hàng ngàn nam giới lấy lại sự tự tin, phục hồi phong độ đỉnh cao.

Đừng ngần ngại – hãy hành động ngay hôm nay.
Bởi vì sức khỏe sinh lý là yếu tố quan trọng không chỉ cho hạnh phúc cá nhân mà còn cho chất lượng cuộc sống toàn diện.